Jak skorzystać z ulgi termomodernizacyjnej w rocznym zeznaniu PIT?

Z roku na rok wzrasta zainteresowanie tzw. termomodernizacją. Popularności przedsięwzięć w tym zakresie sprzyjają przede wszystkim programy termomodernizacyjne oferujące różnorodne dofinansowania. Ponadto w podatku dochodowym istnieje możliwość obniżenia rocznego zobowiązania w zeznaniu PIT poprzez skorzystanie z tzw. ulgi termomodernizacyjnej. Jak w większości podatkowych preferencji, również i w przypadku tej zastosowanie jej uzależnione jest od spełnienia szeregu warunków.

Podmioty uprawnione i tytuł prawny

Ustawa o pdof (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.) nie definiuje pojęcia przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, a jedynie w art. 5a pkt 18c wskazuje, że w celu ustalenia jego zakresu należy odwołać się do art. 2 pkt 2 ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków (Dz. U. z 2023 r. poz. 2496). Z kolei z tego ostatniego przepisu wynika, że zakres pojęcia "przedsięwzięcia termomodernizacyjnego" obejmuje przedsięwzięcia, których przedmiotem jest m.in. całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji, czyli np. wykonanie instalacji fotowoltaicznej.

Z ulgi termomodernizacyjnej związanej z realizacją takiego przedsięwzięcia mogą korzystać osoby fizyczne, realizując ją poprzez odliczenie od podstawy opodatkowania. Prawo do tego odliczenia, wynikające z art. 26h ust. 1 ustawy o pdof oraz art. 11 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym... (Dz. U. z 2022 r. poz. 2540 ze zm.), ustawodawca przewidział zarówno dla podatników osiągających dochody opodatkowane według skali podatkowej oraz podatkiem liniowym, jak i tzw. ryczałtowców. Aby jednak wskazane osoby mogły z omawianej ulgi skorzystać, muszą dokonać przewidzianego w przywołanych przepisach przedsięwzięcia termomodernizacyjnego w budynku, którego są właścicielem lub współwłaścicielem.

Minister Finansów w objaśnieniach podatkowych z dnia 30 marca 2023 r. w zakresie ulgi termomodernizacyjnej odniósł się do kwestii momentu spełnienia warunku dotyczącego tytułu prawnego do budynku. Wynika z nich wprost, że musi on być spełniony na moment zastosowania ulgi w rozliczeniu podatkowym następującym w zeznaniu składanym za rok podatkowy, w którym podatnik poniósł wydatki kwalifikujące się do objęcia ulgą termomodernizacyjną. Tym samym, aby skorzystać z odliczenia, podatnik nie musi być właścicielem domu w momencie poniesienia wydatku - ten warunek musi być jednak spełniony na moment składania zeznania, w którym chce odliczyć ulgę.

Termin odliczenia i zakres prac

Przedsięwzięcie termomodernizacyjne objęte omawianą ulgą musi zostać zakończone w okresie 3 kolejnych lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym poniesiono pierwszy wydatek. Generalnie odliczenia dokonuje się w zeznaniu składanym za rok podatkowy, w którym poniesiono wydatki. Jedynie kwotę odliczenia, która nie znajduje pokrycia w rocznym dochodzie, można odliczać w kolejnych latach, nie dłużej jednak niż przez 6 lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym poniesiono pierwszy wydatek. Katalog wydatków odliczanych w ramach ulgi został zawarty w rozporządzeniu Ministra Inwestycji i Rozwoju w sprawie określenia wykazu rodzajów materiałów budowlanych, urządzeń i usług związanych z realizacją przedsięwzięć termomodernizacyjnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 273 ze zm.).

Limit ulgi

Odliczenie dokonywane w ramach ulgi termomodernizacyjnej podlega limitowaniu. Jego wysokość nie może przekroczyć kwoty 53.000 zł w odniesieniu do wszystkich realizowanych przedsięwzięć termomodernizacyjnych w poszczególnych budynkach, których podatnik jest właścicielem lub współwłaścicielem. W efekcie gdy podatnicy pozostają w związku małżeńskim, każdemu z nich przysługuje odrębny limit w kwocie 53.000 zł.

Status budynku

Dla możliwości skorzystania z ulgi istotny jest również status samego budynku. Po pierwsze, budynek musi być już wybudowany, gdyż ulga nie ma zastosowania do budynków będących w budowie. Po drugie, musi to być budynek mieszkalny jednorodzinny. To z kolei oznacza, że omawiana ulga dotyczy inwestycji realizowanej - jak wynika z definicji zawartej w art. 3 pkt 2a Prawa budowlanego (Dz. U. z 2023 r. poz. 682 ze zm.) - w budynku wolno stojącym albo w budynku w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub grupowej, służącym zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych. Budynek ten musi stanowić konstrukcyjnie samodzielną całość, ponadto dopuszcza się wydzielenie w nim nie więcej niż dwóch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu użytkowego o powierzchni całkowitej nieprzekraczającej 30% powierzchni całkowitej budynku.

Co ważne, ponieważ ulga nie ma zastosowania do budynku jednorodzinnego znajdującego się w budowie - musi on być oddany do używania. Potwierdzeniem statusu budynku objętego ulgą - jak wynika z przedstawionych już objaśnień MF - niezależnie od tego, kiedy został wybudowany, nie musi być formalny dokument dokonania jego odbioru budowlanego. Status ten może być rozpatrywany w oparciu o wszelkie dowody świadczące o użytkowaniu tego budynku przez podatnika.

Z objaśnień wynika, że ulga przysługuje również w przypadku, gdy z uwagi na to, iż w budynku mieszkalnym jednorodzinnym przykładowo nie ma możliwości technicznych montażu instalacji (w tym fotowoltaicznej), jest ona zamontowana na gruncie lub na innym budynku, np. garażu czy budynku gospodarczym i służy nie tylko budynkowi mieszkalnemu, lecz także innym budynkom znajdującym się na posesji podatnika (przykład 1).

Balkony, tarasy i rozbudowa

W przywoływanych objaśnieniach w przykładzie 3 Minister Finansów poruszył kwestię odliczenia w ramach ulgi wydatków na ocieplenie balkonów i tarasów stanowiących integralną część budynku. Z przykładu wynika wprost, że podatnik ma możliwość skorzystania w ramach ulgi z odliczenia wydatków poniesionych na ten cel.

W objaśnieniach fiskus zmienił również swoje dotychczasowe stanowisko dotyczące wydatków ponoszonych na dobudowaną w ramach rozbudowy część wybudowanego już budynku jednorodzinnego. Obecnie przyjmuje się, że z ulgi można skorzystać w odniesieniu do wydatków na obie części budynku: już istniejącą i dobudowywaną, na co wskazuje zawarty w objaśnieniach przykład 10.

Dokumentowanie wydatków

Wysokość wydatków ustala się na podstawie faktur wystawionych przez podatnika VAT niekorzystającego ze zwolnienia od tego podatku. Jeżeli poniesione wydatki były opodatkowane podatkiem od towarów i usług, za kwotę wydatku uważa się wydatek wraz z podatkiem VAT, o ile podatek ten nie został odliczony na podstawie ustawy o VAT. Za datę poniesienia wydatku uważa się dzień wystawienia faktury.

W odniesieniu do małżonków fiskus przez dłuższy czas twierdził, że w sytuacji gdy faktura wystawiona była na jednego z małżonków, to odliczenia mógł dokonać tylko ten małżonek, na którego była ona wystawiona. Obecnie jednak przyjmuje, że jeżeli małżonkowie dokonują objętego ulgą przedsięwzięcia termomodernizacyjnego w jednorodzinnym budynku mieszkalnym należącym do ich majątku wspólnego, wydatek może odliczyć jeden z małżonków albo oboje po 50% - decyzja w tym zakresie należy do nich. Zatem to małżonkowie, jako podatnicy, powinni decydować o zakresie skorzystania z ulgi. Obecnie w opinii fiskusa samo wystawienie faktury na któregokolwiek z małżonków ma znaczenie drugorzędne, jeżeli wydatek jest poniesiony z majątku wspólnego małżonków i przeznaczony na wspólną nieruchomość.

Zewnętrzne finansowanie a ulga

Wydatki z rozporządzenia nie podlegają jednak odliczeniu w ramach ulgi termomodernizacyjnej w części, w jakiej zostały:

1) sfinansowane (dofinansowane) ze środków NFOŚiGW lub wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej lub zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie,

2) zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, odliczone od przychodu na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku (...) lub uwzględnione przez podatnika w związku z korzystaniem z ulg podatkowych w rozumieniu Ordynacji podatkowej.

Tym samym podatnik nie odlicza od dochodu (przychodu) wydatków, których finalnie nie poniósł, gdyż zostały mu zrefinansowane (zwrócone) - może odliczyć tylko te, których ciężar ekonomiczny ponosi sam. Dotyczy to m.in. wydatków sfinansowanych z dofinansowań do instalacji fotowoltaicznych takich jak np. pochodzące z programu Mój Prąd, Czyste Powietrze czy Moje Ciepło (przykład 2).

To nie oznacza jednak, że źródłem finansowania omawianych wydatków muszą być wyłącznie jego własne środki. Może to być pożyczka (kredyt) bankowa lub kredyt udzielony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową. Gdy podatnik ponosi wydatki na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego sfinansowane z tych źródeł, ma prawo odliczyć całość tych wydatków, bez względu na wysokość spłaconego kredytu, z którego zostały sfinansowane (przykład 3).